Eurovoetbal met Pinksteren, wie is er niet groot mee geworden?

Pinksteren. Voor sportminnend Groningen betekende dat 36 jaar lang maar één ding. Een lang weekend lekker Eurovoetbal kijken op de Esserberg, naar de voetbalsterren van morgen, op de grens van Groningen en Haren. Jeugdsentiment en nostalgie, want helaas is het evenement alweer dertien jaar lang iets van het verleden.

Het was tijdens Pinksteren vaak mooi weer. Dat wil zeggen: het was in ieder geval zelden – op een enkele uitzondering na – bloedheet of kletsnat. Goed genoeg om liggend in het gras of zittend op de staantribune naar de vedettes van morgen te kijken. Op pinkstermaandag had menigeen na twee (of drie) dagen Eurovoetbal al z’n eigen favorieten bepaald. ‘Heb je die Bobby Petta van Feyenoord gezien? Wát een speler!’

De voetballers liepen op de Esserberg in het wild tussen de toeschouwers door. Dat kon in Haren nog gewoon. ‘Kijk, die lange dunne keeper dan’, zei er één. ‘Da’s Ed de Goeij van Sparta’, wist een ander, die hem al had zien spelen. ‘Dat wordt later een hele grote.’ Instemmend geknik. Dat kon je nu al wel zien.

‘Apollo Henkie’ Terlingen

Plotseling klonk er luid gejuich in de verte. Niet veel later schalde dan het geraspte stemgeluid van Henk Terlingen over de Esserberg. ‘Op veld 2 heeft BV Veendam de leiding genomen tegen VfB Stuttgart’, liet de oud-Studio Sport-presentator ons ingetogen en zonder opsmuk weten. ‘Doelpuntenmaker Roossien.’

Tijdens de eerste achttien jaar van Eurovoetbal was ‘Apollo Henkie’ Terlingen de vaste speaker in Haren. Terlingen werd na zijn overlijden in 1994 opgevolgd door de kwinkslagen van El Sierd de Vos. Die deed dat kennelijk graag en met veel plezier, zo konden tv-kijkers horen nadat Hans Hateboer in 2020 in de Champions League namens Atalanta Bergamo tegen Valencia twee keer had gescoord.

Hans Hateboer uit Beerta, die ik als jochie van zestien jaar nog zag spelen tijdens Eurovoetbal

‘Hans Hateboer uit Beerta’, zo becommentarieerde De Vos één van die treffers, ‘die ik als jochie van zestien jaar nog zag spelen tijdens Eurovoetbal, dat prachtige jeugdtoernooi bij Be Quick op de Esserberg dat al een paar jaar helaas niet meer bestaat…’

Jubeljaar voor Velo, Be Quick en GRC

Het begon allemaal precies vijftig jaar geleden, in 1975. Toen kwam Velocitas-voorzitter Bé Tent op het lumineuze idee om een ‘jeugdtoernooi van allure te organiseren’. Dat evenement moest luister bijzetten aan de jubilea van drie voetbalverenigingen uit Stad. In 1977 zouden namelijk zowel Be Quick (90 jaar), Velocitas (80) als GRC (75) een jubeljaar vieren. Ook de KNVB afdeling Groningen mocht aanschuiven. Die zou dat jaar 70 worden.

Spelers van de deelnemende ploegen logeerden in gastgezinnen, de begroting bleef keurig binnen de 50.000 (gulden) en de wedstrijden werden in het pinksterweekend van 1977 afgewerkt bij de drie organiserende clubs. Op zaterdag fungeerde Velocitas in het Stadspark als gastheer, op pinksterzondag werd er gevoetbald op het Corpus den Hoorn van GRC, waarna het toernooi op pinkstermaandag werd afgesloten in Stadion Esserberg van Be Quick. De animositeit die er tussen de drie clubs bestond, bleek op slag verdwenen.

Het toernooi werd een succes, ondanks – of misschien wel dankzij – de tumultueuze finale tussen Crystal Palace uit Londen en Werder Bremen. Op advies van grensrechter Roelof Luinge stuurde scheidsrechter Jacques d’Ancona één van de Engelsen uit het veld wegens spugen. Palace werd dankzij een 1-0 zege niettemin de eerste winnaar van het toernooi. Hoe dan ook: Eurovoetbal editie 1 smaakte naar meer.

In Haarlem wordt gevoetbald voor 600 man. In Groningen zitten bij de finale van Eurovoetbal 12.000 kijkers

In de jaren die volgden werd af en toe aan het format geschaafd. Zo werd na een handjevol edities besloten dat drie dagen Esserberg logistiek wellicht toch wel wat handiger was dan voetballen op drie verschillende locaties. Nog weer later meende men dat het toernooi al op vrijdag moest beginnen, in het Oosterpark en later zelfs in het Abe Lenstrastadion in Heerenveen en in de Euroborg. Stadion Esserberg bleef tijdens de drie dagen die volgden echter dé plek waar het allemaal gebeurde.

Internationaal vermaard evenement

Het niveau van de deelnemende ploegen ging in de loop der jaren met sprongen omhoog. Ajax, PSV en Feyenoord behoorden, net als de lokale trots FC Groningen en (afwisselend) GRC, Be Quick en Velocitas, tot de vaste gasten. Maar ook topploegen als FC Barcelona, Nottingham Forest, Bayern München, Boca Juniors, Benfica, Chelsea, HSV, AC Milan en Flamengo (een bescheiden greep) kwamen, net als vele landenploegen, maar wat graag één of meerdere keren buurten op de Esserberg. Eurovoetbal groeide binnen een mum uit van een bescheiden jeugdtoernooitje tot een internationaal vermaard evenement.

Grote namen geen garantie voor succes

Niet dat grote namen altijd een garantie bleken voor succes. Zo stond in 1983 Jong Oranje – één van de beste jeugdteams die Nederland ooit op de been bracht – op het deelnemersformulier. Die ploeg, met de aankomende sterren Marco van Basten, Gerald Vanenburg en Mario Been, bereidde zich in Groningen voor op het jeugd WK, dat een maand later in Mexico zou worden gespeeld. Nederland haalde in Groningen weliswaar de finale, maar verloor daarin jammerlijk met 2-0 van Tsjechoslowakije.

Het Groningse publiek kon het allemaal zéér waarderen. Werden in 1977 nog 5500 toeschouwers geteld die één of meerdere dagen kwamen kijken, in het midden van de jaren tachtig werd de 30.000 al aangetikt. Het duurde een decennium, maar de populariteit van Eurovoetbal drong toen ook eindelijk door tot Hilversum, zo tekende Menno Hoexum in het boek ’25 jaar Eurovoetbal’ op uit de mond van Langs de Lijn-presentator Koos Postema.

‘In Haarlem wordt competitievoetbal gespeeld voor 600 kijkers. In Groningen zitten bij de finale van Eurovoetbal 12.000 toeschouwers. Wat noorderlingen al langer weten, dringt nu ook landelijk door. Daar in het hoge noorden is elk jaar tijdens de pinksterdagen iets bijzonders aan de hand’, had Postema gezegd.

Zijn het de kinderen die hun idolen van de toekomst op de Esserberg nog kunnen aanraken?

Eind jaren 90 passeerden zelfs meermalen zo’n 45.000 Groningers de kassa’s. Maar wat nou precies de aantrekkingskracht was van Eurovoetbal? Ook Hoexum vroeg het zich af in het voorwoord van zijn boek. ‘Zijn het de echte voetballiefhebbers die komen kijken naar de topspelers van de toekomst? Zijn het de kinderen die hun idolen van de toekomst op de Esserberg nog kunnen aanraken? Of zijn het mensen die graag zien en gezien willen worden?’

Sterrenteam van 36 jaar Eurovoetbal

Wie zal het zeggen. Maar dat er grote voetballers op Eurovoetbal in Groningen hun eerste schreden zetten, staat buiten kijf. Op 17 september 2013, de dag dat de stekker definitief uit het toernooi werd getrokken, werd er bij wijze van afscheid een sterrenteam geformeerd uit 36 jaar Eurovoetbal. Dat elftal zag er als volgt uit:

Keeper: Edwin van der Sar.
Verdediging: Albert Ferrer, Olaf Thon, Frank de Boer en Giovanni van Bronckhorst.
Middenveld: Clarence Seedorf, Ronald Koeman en Edgar Davids.
Aanval: Dennis Bergkamp, Marco van Basten en Arjen Robben.

Indrukwekkend genoeg? Bedenk dan dat er, om maar eens wat namen te noemen, voor Patrick Kluivert, Pavel Nedved, Wesley Sneijder, Gerald Vanenburg, Memphis Depay, Romelu Lukaku of Ulf Kirsten niet eens een basisplaats was weggelegd.

Twee keer Ronald Koeman

Local hero Ronald Koeman was zelfs twee keer van de partij op Eurovoetbal. In 1978 als vijftienjarige blaag in de A1 van GRC (een jaar later moest hij toekijken vanwege een gebroken arm) en in 1982 als de aanvoerder van FC Groningen. ‘De mensen verwachten nu wat van mij’, zei hij in het programmaboekje van toen. Of hij druk voelde? ‘Ben je mal. Uiteindelijk heb ik het hele jaar in de basis van het A-team gespeeld. Ik moet er dus wel bovenuit kunnen komen.’

Dat deed de jongste Koeman, al werd hij niet verkozen tot beste speler van het toernooi. Die eer ging naar ene Villarte van Real Zaragoza. Kent u hem nog? FC Groningen, met behalve Koeman onder anderen Henk de Haan en gecoacht door Henk Nienhuis, liep bovendien de toernooiwinst mis, door de finale met 3-1 te verliezen van Everton.

Crême de la crême van de voetbalwereld

Overigens waren niet alleen de voetballers op Eurovoetbal toppers (in spé). Ook de aanwezige arbiters waren het neusje van de zalm. Behalve de lokale helden Egbert Mulder en Roelof Luinge, bliezen óók de topscheidsrechters Ignace van Swieten, John Blankenstein, Mario van den Ende en Jaap Uilenberg op De Essrerberg maar wat graag hun partijtje mee.

Rondom de hoofdtribune en in de VIP-tent, maar óók op de bijvelden van de Esserberg, kon je de crême de la crême van de voetbalwereld tegen het lijf lopen. Zo sloeg Leo Beenhakker, mits in Nederland, zelden een editie over. Ook (bonds)coaches Johan Cruijff, Kees Rijvers, Guus Hiddink en Louis van Gaal waren graag geziene gasten in Haren. Een handtekening scoren van Generaal Rinus Michels? Op Eurovoetbal was het geen probleem.

De organisatoren – of ze nou Bé Tent, Mister Eurovoetbal Jacques d’Ancona, Paul Zweverink, Romke Hoogstra of Roel Dijkhuis heetten – lieten niets aan toeval over. De beste speler van het toernooi bepalen? Dat ging niet uit de losse pols, welnee. Daarover boog zich een heuse commissie, met daarin onder anderen kleppers als Otto Bonsema, Otto Roffel, Leo Beenhakker, Piet Fransen en Hans Boskamp. Oud-keepers, van Eddy Pieters-Graafland tot Patrick Lodewijks, ontfermden zich over de titel beste doelman van het toernooi.

Spetterend slotfeest

Eurovoetbal werd steevast afgesloten met een spetterend slotfeest. Maar wie mocht denken dat de optredende artiesten als Marco Borsato of Ruth Jacott daar het hoogtepunt vormden, heeft het mis. Die eer was voorbehouden aan Roelof Luinge die, al dan niet staande op de bar, De Vlieger van André Hazes ten gehore bracht.

‘Weer niet gezien: H.J.L. Vonhoff’

Maar ook met dat slotfeest zat Eurovoetbal er nog altijd niet helemaal op. Het staartje vond pas plaats op dinsdagmiddag, op de sportpagina’s van het Nieuwsblad van het Noorden. Daarin had sportgeweten Dick Heuvelman in zijn Apart op Dinsdag-column opgeschreven wie hij tijdens de afgelopen vier dagen allemaal wel niet tegen het lijf was gelopen.

‘Ik ben er hoor, je kunt me noteren’, kreeg Heuvelman dan aan de lopende band te horen. Om achteraf vaak de vraag te krijgen waarom ‘mijn naam er niet bij stond? Ik was er wel!’ Vaste afsluiter van Heuvelmans Eurovoetbalcolumn: ‘(Weer) niet gezien: ‘H.J.L. Vonhoff.’ Lachen.

Rek was er na 36 edities wat uit

Aan het begin van de jaren ’10 bleek de rek er op meerdere fronten wat uit. De sponsorinkomsten liepen terug, de (top)clubs verkozen dikwijls een eigen toernooi en ook de toeschouwersaantallen liepen wat achteruit. Toen ook hoofdsponsor GasTerra het voor gezien hield, werd in 2013 na 36 edities de onvermijdelijke beslissing genomen: de stekker ging eruit.

Bas Kammenga zag begin jaren negentig van de vorige eeuw zijn eerste Eurovoetbal-toernooi. ‘Ik heb sindsdien nooit meer een editie overgeslagen’, zegt hij. Samen met Hans Nijland, Christa Angenent, Frank de Vries, Jack Suiveer en Robbert Klaver, deed hij een handjevol jaren geleden een manmoedige poging om het toernooi nieuw leven in te blazen. De poging strandde in schoonheid.

Kostte editie 1 in 1977 nog minder dan 50.000 gulden – voor de editie van 2023 was een begroting van 260.000 euro bedacht. Maar daarin zat ‘m het probleem niet.

‘In 2022 gooide corona roet in het eten’, zegt Kammenga, ‘omdat die corona-maatregelen het buitenlandse ploegen heel moeilijk maakten om te reizen. In 2023 doemde het probleem op dat we eigenlijk geen enkele club van de Nederlandse top-6 konden krijgen. En als je die niet kunt krijgen, dan heeft dat ook z’n weerslag op de buitenlandse deelname. Want Bayern München, ik noem maar wat, vraagt dan toch: welke Nederlandse ploegen doen er mee?’

Structureel probleem

Teleurgesteld legden de zes het bijltje er daarom bij neer. Kammenga: ‘Omdat dat in onze ogen niet alleen een issue zou zijn in 2023. Wij voorzagen dat dit een structureel probleem zou zijn en besloten er daarom mee te stoppen. Niet dat we per se alle topclubs wilden hebben, maar het moest niet zomaar een toernooi zijn, vonden wij.’

En dus is Eurovoetbal alweer dertien jaar iets van het verleden. Nostalgie en jeugdsentiment. ‘Jammer, want we wilden meidenvoetbal en de Bijzondere Eredivisie toevoegen, en die waren laaiend enthousiast. Maar vanuit de Nederlandse topclubs ondervonden we te weinig draagvlak. We doen het goed, of we doen het niet, was ons idee. Jammer maar helaas, want ik mis Eurovoetbal nog ieder jaar.’ •

 

Dit verhaal verscheen eerder op RTVNoord