Voetbal is Oorlog is weer een typisch Hans Heijnen-pareltje

De trailer die een maand geleden werd gelanceerd haalde iedere talkshow en is een hit op YouTube. Maar vrijdagavond, op het Nederlands Filmfestival in Utrecht, gaat de documentaire Voetbal is Oorlog van filmmaker Hans Heijnen dan eindelijk écht in première. Een dag later (zaterdag, NPO2, 20:25 uur) is ie al op tv ook. 

Middelpunt van de teaser zijn een voetbaltrainer en zijn assistent, die in drie filmfragmenten hun onderbuik laten spreken, en dat op luide toon. “Wat een kutkeeper hebben we toch”, voegt de trainer z’n assistent tot tien keer toe tijdens een wedstrijd. Vervolgens veegt die assistent diezelfde kutkeeper na afloop van het sleutelduel met Dordrecht de mantel uit: “Godverdomme, hou die ballen tegen, man!” Waarna ook een jonge verslaggever van De Gelderlander van de trainer van onder uit de zak krijgt. “Wat ’n kutkrant! Altijd negatief! Altijd kut! Wat ’n drama!”

Bij de Pauwen, M’s en Late Nights van deze wereld gingen die uitbarstingen van een op ’t oog geflipte gek er natuurlijk in als koek. En het aantal views op YouTube loopt nog altijd op. Met zo’n trailer kan de film eigenlijk alleen nog maar tegenvallen, natuurlijk.

Dit artikel lees je gratis. Als het bevalt kun je onderaan een kleine bijdrage doen, zodat ik dit soort artikelen kan blijven schrijven

’n Stukje duiding: die geflipte gek is Eric Meijers, voetbaltrainer van Achilles ’29 uit Groesbeek. Het dorp Groesbeek, dat aanschurkt tegen Nijmegen, kent van oudsher twee knoeperds van amateurclubs: Achilles ’29 dus, én het eigenlijk nog iéts grotere De Treffers. Maar laat nou uitgerekend Achilles vier jaar geleden de kans krijgen om door te stromen naar het betaalde voetbal, naar de Jupiler League.

Dat loopt gegarandeerd fout af, dacht de rest van het dorp, De Treffers voorop. Da’s een veel te grote broek voor ’t kleine broertje, dat kan een kind bedenken. En dat dacht kennelijk ook filmmaker Hans Heijnen. Heijnen mocht er met z’n camera en microfoons een jaar lang bovenop zitten. Hij zat bij vergaderingen, besprekingen, wedstrijden en trainingen. De voetbalfamilie Derks, die alles riskeerde om met Achilles de andere kant van het dorp te verslaan, had hem carte blanche gegeven.

Voor Achilles ’29 draaide het uit op een rampseizoen, want de ploeg kwam inderdaad tekort, en degradeerde, met alle drama van dien.

Voor Heijnen draaide het uit op een topseizoen, want Achilles ‘29 kwam inderdaad tekort, en degradeerde, met alle drama van dien.

•

Voetbal is Oorlog lijkt een typische Hans Heijnen-documentaire. ‘Kleine menselijke geschiedenissen’ is zijn grondthema, zo stelt hij op zijn website. Heijnen is vooral geïnteresseerd in sociaal culturele opvattingen in leefpatronen van mensen in kleine gemeenschappen. Voetbal is Oorlog voldoet daar perfect aan, zoals zijn eerdere docu’s Zwarte Limburgers, Bokken & Geiten en Johnny Hoes, Och Was Ik Maar dat ook al deden.

“Klopt helemaal”, beaamt de filmmaker. “Heel mijn hart en ziel zit in deze film. Ik hou van kleine gemeenschappen, en dan nog vooral van de oudere figuren in die gemeenschappen. Als er dan bovendien nog sprake is van een enorme rivaliteit in zo’n dorp, dan spreekt mij dat helemaal aan. Voeg daarbij voetbal, en het is echt af. Waar dat vandaan komt? Ik kom zelf uit Bunde, een klein dorp onder de rook van Maastricht. Ik denk dat het herkenbaar is voor me.”

Dat de trailer zóveel publiciteit zou generen, had ook Heijnen niet verwacht. Hij zou het zelf ook niet zo hebben gemonteerd, maar de producent had gekozen voor drie explosieve fragmenten, die het in de virale wereld van tegenwoordig buitengewoon goed bleken te doen.

Heijnen: “De trailer geeft een wat gechargeerd beeld, maar werkte als een trein. Zelfs zó erg, dat de NPO en ook het Filmfonds helemaal niet zo blij waren met die golf aan publiciteit. Het lag  aanvankelijk namelijk in de bedoeling dat de docu pas in februari of april op televisie zou komen. Maar dan zou alle publiciteit wel weer zijn weggeëbd, vreesde men. Om volop van de nu ontstane commotie te profiteren, is hemel en aarde bewogen om de film komende zaterdag al uit te zenden.”

Trainer Eric Meijers had daar onmiddellijk na het verschijnen van de trailer even geen boodschap aan. Hij kreeg de volle laag en werd ongewild een Bekende Nederlander. “Toen de trailer uitkwam, begreep ik heel goed dat ik mijn verlies moest pakken”, zei hij afgelopen week. “Natuurlijk baal ik, maar ik kan het niet terugdraaien. Je ziet een trainer die vol emotie en adrenaline zit, en die een stuk van zijn levenswerk door z’n vingers ziet glippen. De makers van de film wilden met de trailer scoren. Nou, dat is ze gelukt.”

Hoe een trainer met 27 jaar ervaring – waarvan elf bij Achilles – verbaal zó uit de bocht kon vliegen? “Ik was anderhalf jaar, vijf dagen in de week, omringd door camera’s en microfoons”, verklaart Meijers in De Gelderlander. “Daar sta je dan niet altijd meer bij stil. Iedereen die voetbalt, weet dat dit soort taal in de kleedkamer wordt gebruikt, maar normaal ziet de buitenwereld daar niets van. Achilles heeft ingestemd met de docu toen de club vijftiende was geëindigd in de eerste divisie. Een topprestatie. We verwachtten niet dat het zo beroerd zou aflopen.”

Heijnen maakte hem overigens wel meteen duidelijk dat de trailer niet representatief is voor de documentaire. “Hij zei dat ik er van iedereen het beste vanaf kom”, aldus Meijers. “Daar hoop ik dan maar op.”

Heijnen: “Ik had Eric meteen na het verschijnen van die teaser aan de lijn. Een trailer is om aandacht te generen, maar geeft geen reëel beeld, heb ik hem gezegd. Afgelopen zondag heeft ie de film in z’n geheel kunnen zien. En hij was het er wel mee eens.”

•

Dat het voor Achilles zó beroerd zou aflopen, had inderdaad niemand voor mogelijk gehouden. Ook filmmaker Heijnen niet. Al poneert hij aan het begin van de film wel al wel meteen drie ingrediënten voor een Griekse tragedie: er is nog geen hoofdsponsor, er is nog geen proflicentie, en de ploeg heeft zich niet kunnen versterken.

Dat moét welhaast fout aflopen, en dat doet het. En dus valt Heijnen met zijn neus in de boter. Met het verstrijken van de minuten tekent zich immer meer rampspoed, stress, paniek, woede, frustratie, verdriet en misfortuin af: behalve Hans Heijnen en zijn camera hield ook de Wet van Murphy zich een jaar lang op Sportpark De Heikant op. Alles wat mis kon gaan, ging ook fout.

De rivaliteit tussen Achilles ’29 en De Treffers zou aanvankelijk zijn leidraad zijn. Maar door de manier waarop het seizoen zich ontvouwde, liet Heijnen dat plot al snel los. “Je proeft het er nog wel steeds door de film heen. Ik wilde dat thema ook niet helemaal loslaten. Klopt, het was misschien logischer geweest om te eindigen met de degradatie van de club, maar in epiloog-vorm wilde ik toch nog even laten zien dat de derby een seizoen later in ere was hersteld.”

Voetbal is Oorlog draaide uit op een onvervalst real life drama, maar dan wél eentje met tal van tragikomische momenten. Briljant, tenenkrommend en tegelijk komisch is bijvoorbeeld de scene waarin trainer Eric Meijers en zijn assistent Frans Derks de Zweeds-Servische spits Emir Smajic proberen te motiveren.

“You should be more horny for of the goal”, [sic] zegt Derks, die ooit eens een persconferentie van Louis van Gaal moet hebben gezien. Je moet geiler zijn voor het doel.

Meijers: “That’s what we mean with honey.”

Derks: “Niet honey maar horny.”

Meijers: “Ja, horny.”

Heijnen: “Zodra je dat voor je ogen ziet gebeuren, denk je wel meteen: da’s goud voor de film. Al heb ik wel even m’n lachen moeten inhouden, natuurlijk. Maar die scene laat perfect zien hoe ze bij Achilles alles uit de kast haalden om die ene spits, waar ze alles op hadden gezet, weer aan het scoren te krijgen.”

Opvallend was dat Heijnen-met-z’n-camera overal bij leek te mogen. Mensen dragen microfoontjes, en worden gefilmd tijdens functioneringsgesprekken en zélfs in het heilige der heiligen: de voetbalkleedkamer. In het dorp Groesbeek hadden ze van die openheid wel een beetje opgekeken. Daar kennen ze de familie Derks namelijk als een échte clan, waar je maar moeilijk tussenkomt.

“Nou”, nuanceert Heijnen, “naarmate het slechter ging, voelde ik me wel steeds minder welkom. Zeker als ik m’n komst niet had aangekondigd. Oh, ben je er weer? We hadden toch niks afgesproken, kreeg ik dan te horen. Maar ik moet ze nageven dat ze zich wel aan hun woord hielden. Ook een grote jongen zijn als het slecht gaat, was kennelijk hun devies. Dat ze aanvankelijk hadden toegestemd met de film, kwam ook doordat ze dít niet hadden verwacht. Wat leuke publiciteit, dachten ze aanvankelijk. Misschien wat extra sponsors als het goed gaat. Een plek in de middenmoot, of misschien vlak daaronder, verwachtten ze. Dit zagen ze niet aankomen”

•

Hans Heijnen heeft gelijk. Uiteindelijk komt trainer Eric Meijers lang niet als slechtste uit de film – al zit hij momenteel dan even zonder club. De familie Derks, van Elrie tot Frans en van Geert tot Harrie, zetten zichzelf minder florissant neer. Hun ongebreidelde geloof in een goede afloop is lovenswaardig, maar zelfkritiek lijkt hun vreemd. Ze hebben stuk voor stuk een enorme plaat voor hun kop, zou een buitenstaander zeggen. De KNVB en de lokale pers hebben het in hun ogen allemaal gedaan.

Hans Heijnen: “Heeft denk ik vooral ook te maken met het feit dat ze dit niet gewend waren: veel verliezen en degraderen. Ik kende Achilles ’29 voordien ook alleen maar als een club die altijd alles maar won. Dit was volkomen nieuw voor ze.”

En Eric Meijers? Die wil weer aan de bak: “Als geïnteresseerde clubs door deze film afhaken, zegt dat meer over hen dan over mij. Nogmaals, ik steek echt anders in elkaar dan veel mensen nu denken.” •